Chemex – jak parzyć kawę

Chemex – jak parzyć kawę?

Chemex – szklany dzbanek z ładnym drewnianym kołnierzykiem przewiązanym rzemieniem, czyli krawatem. Jedni już mają, inni planują mieć. Po której jesteś stronie? ;-)

Od mniej więcej 3 lat chemex jest nieodłącznym elementem krajobrazu w polskich kawiarniach. Przynajmniej tych bardziej hipsta. I bardzo dobrze, ponieważ to nie tylko jedna z najfajniejszych* i najbardziej efektownych metod parzenia kawy, ale też prosty i w gruncie rzeczy niedrogi sposób na wydobycie z wysokiej jakości ziaren tego, co w nich najlepsze.

W krajach nordyckich kawa z chemexa jest kawiarnianym standardem, a dodatkowy plus jest taki, że jeśli w Kopenhadze, Tallinie, Helsinkach czy Stockholmie zamówisz kawę z chemexa, chemex postawią przed Tobą na stole. Bez strachu, że stłuczesz naczynie za kilkadziesiąt EUR i kawiarnia będzie w kłopocie. W Polsce najczęściej chemexów w kawiarniach jest niedostatek, dlatego używa się ich tylko do zaparzania, a na stół trafia kawa już przelana do klasycznych dzbanków / filiżanek  / szklanych butelek w zależności od pomysłowości obsługi.

Dla jasności, niezmiennie szanujemy dobre południowe espresso i przygotowywane na jego bazie jeszcze lepsze czyste americano. Kiedy jesteśmy we Włoszech, we Francji, w Portugalii czy Hiszpanii, espresso to podstawa. Kiedy trafi się chemex (np. w Satan’s Coffee Corner w Barcelonie) jest dobrze, lecz jeśli nie – krzywda się nie dzieje.

Dom to jednak co innego. Kawa z chemexa jest jak muzyka z winyli. To nie codzienna rutyna, to ceremonia. I czerpanie z tej ceremonii przyjemności. Zarówno chemex, jak i winyl domagają się czasu i w pełni na ten czas zasługują. A poza tym, chemex – tak jak dopieszczony w każdym calu LP – jest po prostu piękny i autentycznie cieszy oko. To dobry użytkowy design, prostota i natura. Miło na niego popatrzeć wchodząc do kuchni w późny leniwy sobotni poranek ze świadomością, że po intensywnym tygodniu nadeszły wyczekiwane od poniedziałku dwa lepsze dni i wreszcie można pocelebrować proste domowe czynności.

*(obok dripa, aeropressu, klasycznego ekspresu przelewowego czy syfonu (Santos -> Pebo), o kórym wspominałem tutaj)

Chemex – kto, co i dlaczego?

Chemex został zaprojektowany w roku 1941 przez Petera Schlumbohma, a jego projekt po dziś dzień trwa w niezmienionym kształcie. I słusznie, bo po co zmieniać coś, co jest doskonałe?

Chemex stanowi też element ekspozycji w nowojorskim Muzeum Sztuki Nowoczesnej (The Museum of Modern Art). Oryginalny dzbanek wygląda tak, jak na poniższym obrazku. Kupowanie nieoryginalnych ma tyle samo sensu, co gromadzenie innych podróbek. Żadnego ;-)

W USA chemex można kupić w różnych rozmiarach; w Polsce najczęściej dostępne są dwa – na 3 albo na 6 filiżanek. Smukła trójka to dobre rozwiązanie dla singla, szóstka jest idealna do parzenia kawy dla 2 osób. Chemex na 6 filiżanek (6-cupper) kosztuje zwykle co najmniej 250 PLN, ale jest jedno miejsce, w którym można go nabyć po konkurencyjnej stawce – za jedyne 210 PLN –> TUTAJ (a mniejszy – na 3 filiżanki – za 185 PLN).

Smak kawy zaparzonej w chemexie jest pełny, wielowymiarowy, czysty i niepowtarzalny. Chemex wydobywa ze świeżo zmielonych ziaren dokładnie to, co powinien i ani krzty więcej. Pozwala w pełni docenić potencjał smakowy świeżych ziaren prosto z palarni. To podstawowa różnica pomiędzy kawą z chemexa a tą z ekspresu ciśnieniowego. Ta ostatnia zawiera wprawdzie więcej kofeiny (bo jest przeparzona), ale jednocześnie zaparzanie pod ciśnieniem ujednolica smak espresso i pozbawia je finezji, charakterystycznej dla metod alternatywnych. Co ważne, każda z tych metod – i przelew, i ciśnienie – podkreśla (a zarazem bezceremonialnie obnaża) jakość użytej kawy, chemex jednak dodatkowo pozwala w pełni docenić jej smak. I zrozumieć, że polski stereotyp, czyli kawa o smaku spalenizny albo nieakceptowalnie kwaśna czy pełna goryczy (niepotrzebne skreślić), którą trzeba zalać mlekiem i zasypać cukrem, by od biedy dała się wypić, nie musi być standardem, na który trzeba się godzić. Czarnego naparu z chemexa wręcz nie wypada psuć mlekiem czy cukrem. To tylko zakłóciłoby kawowe doznanie.

Jakie ziarna i skąd je wziąć

Jakość kawy ma kolosalne znaczenie. Decydując się na chemex i inne alternatywne metody parzenia najlepiej kupować świeżo palone ziarna arabica single origin. Optymalnie – w opakowaniach 250 g, chyba że tempo spożycia uzasadnia 500-gramowe paczki.

Gdzie kupować? Bezpośrednio w dobrych palarniach – online lub stacjonarnie – albo w miejscach, które dystrybuują kawę z takich palarni i mają je w dobrych cenach, np. TUTAJ. Moje ESPRESSO nie jest zwykłym sklepem z kawą. To owoc miłości do kawowych ziaren i fascynacji przelewowymi metodami jej parzenia. A teraz jest najlepsza okazja, by zamówić tam kawy ziarniste w świątecznej edycji (do chemexa i kawiarek). Kawy z logo Moje ESPRESSO doskonale nadają się na prezent z jeszcze jednego powodu: są personalizowane, wiadomość na rewersie jest zawsze inna, a jeśli kupisz kawę na prezent, miejsce na wpis pozostanie puste, tak by można było wpisać kilka ciepłych słów od siebie. Chcielibyście dostać taką kawę? Ja bym chciał :-) Do świąt został tydzień, więc zamawiajcie od razu!

Ostatnimi czasy najbardziej lubimy ziarna z Peru, Hondurasu, Kolumbii, Papui Nowej Gwinei, Kenii i Etiopii, ale pod pływem impulsu kupujemy też inne. Ostatnio – w mega klimatycznej kawiarni na zamku w Helsingorze padło na świetną Arabicę Panama Boquete, uprawianą na zboczach doliny Boquete, w pobliżu największego panamskiego wulkanu.

Tak czy owak, przy wyborze najlepiej kierować się własnym smakiem. Kupuj, próbuj, testuj i wybieraj to, co uważasz za najlepsze. Jeśli podróżujesz, odwiedzaj dobre kawiarnie i kupuj w nich dobre ziarna. Nie trzeba szukać daleko – wystarczy ruszyć do Berlina.

Lista akcesoriów, których potrzebujesz, by zaparzyć dobrą kawę w chemexie, to:

• chemex
• papierowe filtry do chemexa – oryginalne, o ok. 30% grubsze od standardowych filtrów przelewowych, zapewnią właściwe tempo i jakość parzenia (nie używaj filtrów przeznaczonych do ekspresów przelewowych, te filtry nie nadają się do chemexa); filtry mają rozmiar uniwersalny – pasują do chemexa o poj. 6-8-10 filiżanek
• żarnowy młynek do kawy z regulowanym stopniem mielenia ziaren; taki młynek zapewnia lepszą ekstrakcję kawy (przeczytaj też: Jak wybrać młynek do kawy?)
• kawa ziarnista wysokiej jakości, najlepiej single origin, ponieważ wolne parzenie w chemexie pozwala w pełni docenić jej smak
• czajnik z długą i wąską szyjką (wylewką) – używam czajnika ze stali nierdzewnej japońskiej marki Hario o pojemności 1,20 litra, który jest przystosowany do wszystkich typów kuchenek (gazowych, ceramicznych, indukcyjnych), do kupienia TUTAJ; Hario występuje również w wersji elektrycznej.

Chemex – jak parzyć kawę – krok po kroku

Kiedy kilka lat temu po raz pierwszy parzyliśmy w domu kawę w chemexie, robiliśmy to z instrukcją w ręku (jest dołączona do każdego oryginalnego dzbanka Chemex GlassCoffeemaker). Z każdym kolejnym podejściem proces przebiega bardziej płynnie i przestaje sprawiać wrażenie skomplikowanego. W tej metodzie nie ma nic trudnego, wystarczy tylko przyswoić kilka zasad :-)

1.

Zmiel kawę – koniecznie w młynku żarnowym i koniecznie średnio (jak do kawiarki, czyli w połowie drogi między drobno mieloną kawą do kolby a grubo mieloną do french pressa). Kawa nie powinna być zmielona ani zbyt drobno, ani zbyt grubo. Nie ma tu wielkiego pola do popisu. Nieodpowiednio zmielona kawa w nieodpowiednim tempie przeniknie przez filtr, dając nieodpowiedni rezultat.

2.

Przygotuj papierowy filtr: złóż go w stożek w taki sposób, by jedna strona składała się z trzech warstw, a druga z pojedynczej warstwy papieru i umieść go w chemexie. Grubsza, trzywarstwowa część powinna zakrywać zwężenie, przez które będzie przepływać filtrowany napar.

Opcjonalnie: możesz podgrzać chemex i przelać filtr ciepłą wodą, po czym wylać wodę i zachować zwilżony filtr, ale jeśli używasz oryginalnych filtrów nie ma takiej potrzeby.

3.

Wsyp do filtra świeżo zmieloną kawę w proporcji jedna łyżka kawy na jedną klasyczną filiżankę kawy o pojemności ok. 150 ml. Jeśli wolisz mocniejszy napar, możesz wsypać więcej kawy (np. 1 kopiasta łyżka kawy na 1 klasyczną filiżankę). Proces parzenia w chemexie eliminuje goryczkę, typową dla kaw z ekspresów ciśnieniowych (szczególnie wtedy, kiedy używa się w nich kaw średniej jakości).

Najlepiej eksperymentować z ziarnami różnych gatunków kaw pochodzących z różnych regionów świata oraz wypalanych w różnych palarniach. Poszczególne ziarna mogą bardzo różnić się od siebie, dzięki czemu kawa z chemexa nie ma prawa się znudzić :-)

4.

Szklany pępek widoczny w dolnej części dzbanka oznacza poziom napełnienia chemexa do połowy, a dolna część drewnianego kołnierzyka – do pełna. Nie wlewaj do chemexa wody ponad poziom maksymalny.

5.

Zagotuj odmierzoną ilość wody, odczekaj 1 minutę, po czym zwilż kawę w filtrze niewielką ilością wody i odczekaj 30 sekund, by pozwolić kawie rozkwitnąć.

Uwaga: Optymalna temperatura parzenia kawy w chemexie to 200 stopni Fahrenheita, co daje ok. 93 stopni w skali Celsjusza.

6.

Po 30 sekundach spiralnym ruchem (albo tam i z powrotem, jakbyś dekorował(a) talerz glassą balsamiczną w prowincjonalnej knajpce) zalej kawę cienkim strumieniem wody. To właśnie dlatego potrzebny jest czajnik / dzbanek z długą i wąską szyjką, która zapewnia właściwe tempo dozowania wody.

7.

Zaczekaj, aż kawa się przefiltruje. To niespieszny proces, a obserwowanie go ma w sobie coś magicznie kojącego :-)

8.

Kiedy kawa w dzbanku będzie odpowiadać oczekiwanej ilości, wyjmij i wyrzuć filtr. Używam filtrów papierowych, dlatego że je lubię, a dodatkowo po zaparzeniu wyrzucam je do kompostownika. Kto ma w ogrodzie kompostownik i czytał o właściwej segregacji odpadów, ten wie, dlaczego. Kawa i biodegradowalne filtry robią kompostowi dobrze.

9.

Przelej napar do filiżanek, ukrój sobie cienki plasterek najlepszego na świecie panforte i delektuj się doskonałą, idealnie zaparzoną kawą.

10.

Zdejmij z dzbanka rzemyk i drewniany kołnierzyk, umyj szkło, odstaw, a następnego dnia powtórz wszystkie czynności i…:

ENJOY!!! :-)

Na koniec – 10 przykazań kawowych ;-)

Jam jest Chemex, bóg Twój, który wywiódł Cię z ziemi skażonej mleczną latte z pianką.

***

Jakby tego było mało, będzie jeszcze KONKURS. 

Wymyśl życzenia do wpisania na kawowej etykiecie ziaren z Moje ESPRESSO, wpisz je w komentarzu pod tym postem, a Dominika z kawowego raju wybierze wpis, który najbardziej jej się spodoba i nagrodzi autora zestawem pt. świąteczna kawa Moje ESPRESSO z dedykacją + herbata wybrana przez laureata z asortymentu sklepu. Na zgłoszenia czekamy do 18 grudnia do końca dnia.

Dodając komentarz pod wpisem na blogu, nie przejmuj się komunikatem o spamie. Żaden komentarz nie zginie i po zaaprobowaniu przez FiKa zostanie opublikowany na stronie.

WYNIKI KONKURSU

Dziękujemy wszystkim za udział ? Nagrodę od mojeespresso.pl otrzymuje Paweł (komentarz z 16 grudnia). Gratulacje!

***

Na koniec powiem tyle. Kiedyś, bardzo dawno temu, jakieś 15 lat wstecz bardzo chcieliśmy mieć ekspres ciśnieniowy. Ba, nie ekspres, a kombajn! Taki za co najmniej 8 000-10 000-12 000 PLN, żeby straszył wszystkich gości z kuchennego blatu dostojnym OTO JESTEM. To było dawno temu i na szczęście nam przeszło. Zdrowy rozsądek wziął górę, rozumki pojęły, że lepiej to przelatać, przepić albo przejeść. Na co dzień używamy mocno wysłużonego, acz wciąż niezawodnego przelewowego Krupsa i eko-filtrów, czasem kawiarki Bialetti, ale to weekendowe zabawy z chemexem dają najwięcej radochy. I nie trzeba na tę przyjemność wydawać trzech średnich krajowych ;-)

PS. No i powiedzmy sobie szczerze: nie tylko chemex może być świetnym prezentem – rozmaite akcesoria do niego też!